NIEBIESKA KARTA

Co to jest procedura NK?

Jest to procedura postępowania/interwencji obejmująca działaniami wiele służb, mająca na celu zatrzymanie przemocy w rodzinie oraz pomoc w wychodzeniu z tej sytuacji. Działania są indywidualnie dostosowane do potrzeb danej rodziny.

Kto może zgłosić prośbę o uruchomienie procedury „Niebieskiej Karty”?

O uruchomienie procedury może prosić każda osoba doznająca przemocy w rodzinie oraz osoby mające wiedzę, że w danej rodzinie dochodzi do przemocy. Trzeba jednak pamiętać, że o wszczęciu procedury NK ostatecznie decyduje przedstawiciel służby/instytucji, do którego dokonujemy zgłoszenia, a który może mieć inny ogląd sytuacji. W przypadkach zaistnienia takiej rozbieżności proponujemy zgłoszenie sprawy do Przewodniczącego Zespołu Interdyscyplinarnego.

Jakie służby są uprawnione do uruchomienia procedury „Niebieskiej Karty”?

Uprawnienia do uruchomienia procedury NK mają przedstawiciele takich służb, jak:

• jednostki organizacyjne pomocy społecznej (np. pracownik socjalny)
• policja
• gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych
• oświata (np. nauczyciel, pedagog lub psycholog szkolny, dyrektor szkoły)
• ochrona zdrowia (np. lekarz, pielęgniarka, ratownik medyczny)

W jakich sytuacjach i w jaki sposób uruchamiana jest procedura NK?

Uruchomienie procedury NK następuje w przypadku, gdy przedstawiciel jednej z w/w służb poweźmie podejrzenie, że osoba, z którą rozmawia/ma kontakt, doznaje przemocy. Odbywa się to przez wypełnienie formularza „Niebieskiej Karty – A”. Jest to dokument z danymi osób uwikłanych w przemoc w rodzinie opisujący sytuację przemocy.

Osobie doznającej przemocy przekazuje się formularz „Niebieskiej Karty – B”, który zawiera informacje o miejscach, gdzie można uzyskać pomoc a także o prawnych konsekwencjach stosowania przemocy.

Uruchomienie procedury może nastąpić w następujących formach i okolicznościach:

• podczas interwencji policji w rodzinie, w której doszło do przemocy lub występuje podejrzenie jej występowania;
• podczas badania lekarskiego osoby dotkniętej przemocą w rodzinie;
• na prośbę osoby doznającej przemocy w rodzinie, kiedy sama zgłosi się do odpowiedniej instytucji w związku ze swoją sytuacją;
• w trakcie kontaktu przedstawiciela służby upoważnionej do wszczęcia procedury z osobą, która doznała przemocy. Nawet jeśli nie ma dowodów świadczących wprost o występowaniu przemocy bądź dany pracownik podczas wykonywania swoich obowiązków jedynie nabrał podejrzeń, że w danej rodzinie może dochodzić do przemocy – ma obowiązek wszczęcia procedury poprzez wypełnienie formularza „Niebieskiej Karty – A”. Warto także pamiętać, że przedstawiciel służby jest zobowiązany do uruchomienia procedury „Niebieskiej Karty” nawet wówczas, gdy osoba, wobec której istnieje podejrzenie, że doznaje przemocy w rodzinie nie wyraża na to zgody.
• jeśli świadek przemocy w rodzinie zgłasza w jednej ze służb lub instytucji sytuację związaną z przemocą. Na mocy Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie przedstawiciele tych podmiotów są zobowiązani poinformować  o tym fakcie policję bądź prokuraturę. Wówczas z osobą doznającą przemocy kontaktuje się dzielnicowy lub przedstawiciel pomocy społecznej, który podczas rozmowy może uruchomić procedurę „Niebieskiej Karty”.

PROCEDURA NIEBIESKIEJ KARTY

Po sporządzeniu formularza „Niebieska Karta – A” należy przekazać go do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia wszczęcia procedury. Przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego po otrzymaniu formularza „Niebieska Karta – A” niezwłocznie, lecz nie później niż w ciągu 3 dni od dnia jego otrzymania przekazuje formularz członkom zespołu interdyscyplinarnego.

Osobie, co do której istnieje podejrzenie, że dotyczy jej przemoc, przekazuje się formularz „Niebieska Karta — B”. Z kolei formularz „Niebieska Karta – C” wypełniają członkowie zespołu bądź grupy roboczej. Robią to na posiedzeniu, w obecności zaproszonej osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, która nie ma obowiązku stawienia się na spotkanie. Nie grozi jej za to żadna sankcja, nie wstrzymuje to prac zespołu.

W dalszej kolejności członkowie zespołu bądź grupy roboczej wypełniają formularz „Niebieska Karta – D” w obecności osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie. Osoba ta zostaje wezwana na posiedzenie zespołu bądź grupy roboczej. Jeżeli domniemany sprawca przemocy nie stawi się na wezwanie zespołu, bądź grupy roboczej, to taka sytuacja nie wstrzymuje dalszych działań specjalistów, choć niewątpliwie przeprowadzenie rozmowy z domniemanym sprawcą jest ważne dla ustalenia planu pomocy rodzinie.

W następnej kolejności obowiązkiem zespołu jest wnikliwe przeanalizowanie sprawy, przygotowanie planu pomocy rodzinie i realizowanie go w dalszej części procedury.

Zakończenie procedury jest możliwe w dwóch przypadkach:

• ustania przemocy w rodzinie i uzasadnionego przypuszczenia o zaprzestaniu dalszego stosowania przemocy w rodzinie oraz po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy albo
• rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań.

Należy pamiętać, że wszczęcie procedury Niebieskiej Karty nie jest równoznaczne z zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa. Niebieska Karta dokumentuje sytuację, stanowi ważny dowód w sprawie karnej. Jednak aby sprawca został ukarany, potrzebne jest co do zasady złożenie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy Policja lub prokurator zajmą się sprawą z własnej inicjatywy. Ponadto po wypełnieniu Niebieskiej Karty w  danym przypadku będzie prowadzony monitoring przez Policję i  pracownika socjalnego.

 

Przemoc domowa jest jednym z problemów społecznych, który wymaga podejmowania szeroko zakrojonych działań przeciwdziałających temu zjawisku. Procedura „Niebieskie Karty” jest narzędziem, którego głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa osobie doznającej przemocy domowej, ale także współpraca przedstawicieli różnych instytucji i podmiotów, które są zobowiązane do reagowania w przypadku uzyskania informacji o wystąpieniu przemocy domowej.

Od 28.09.2023 r. obowiązują przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 06.09.2023 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz.U. z 2023 r. poz. 1870).

Dotychczas kwestie związane z realizacją czynności w ramach narzędzia, jakim jest procedura „Niebieskie Karty” regulowały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 13.9.2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz.U. z 2011 r. poz. 1245), które utraciły moc z chwilą wejścia w życie obowiązującego od 28.09.2023 r. rozporządzenia Rady Ministrów z 06.09.2023 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz.U. z 2023 r. poz. 1870). Ustawodawca wymógł, by tworząc procedurę uwzględnić skuteczność podejmowanych działań wobec osób doznających przemocy domowej i dobro tych osób, w szczególności małoletnich. Ponadto w treści regulującego tematykę procedury „Niebieskie Karty” aktu prawnego, dokonano zmian o charakterze porządkującym, biorąc pod uwagę ewolucje przepisów ustawy, a także wprowadzono przepisy przejściowe zabezpieczając wszczęte i niezakończone procedury „Niebieskie Karty” przed dniem wejścia w życie nowych regulacji prawnych.

Podmioty uprawnione do realizacji czynności z zakresu wszczynania procedury „Niebieskie Karty” zostały poszerzone z dotychczasowo 5 podmiotów uprawnionych do wszczęcia procedury „Niebieskie Karty” do tak naprawdę nieograniczonej ich liczby, z uwagi na możliwość realizacji tejże czynności również przez bliżej nieokreślone organizacje pozarządowe.

Zgodnie z nowelizacją ustawy zmienia się również dotychczasowe słownictwo używając określeń – osoba doznająca przemocy domowej, zamiast: ofiara; osoba stosująca przemoc domową, zamiast: sprawca; czy małoletni, zamiast: dziecko.

Do wszczęcia procedury „Niebieskie Karty” uprawnieni są:

1. pracownik socjalny jednostki organizacyjnej pomocy społecznej;
2. funkcjonariusz Policji;
3. żołnierz Żandarmerii Wojskowej;
4. pracownik socjalny specjalistycznego ośrodka wsparcia dla osób doznających przemocy domowej;
5. asystent rodziny;
6. nauczyciel wychowawca będący wychowawcą klasy lub nauczyciel znający sytuację domową małoletniego;
7. osoba wykonująca zawód medyczny, w tym lekarz, pielęgniarka, położna lub ratownik medyczny;
8. przedstawiciel gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych,
9. pedagog, psycholog lub terapeuta, będący przedstawicielami jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych; Policji; oświaty; ochrony zdrowia; lub organizacji pozarządowych.

Procedura „Niebieskie Karty” obejmuje:

1. osoby doznające przemocy domowej,
2. osoby stosujące przemoc domową, przez które należy rozumieć wyłącznie osoby pełnoletnie, które dopuszczają się przemocy domowej wobec osób doznających przemocy domowej.

Katalog osób objętych procedurą ma obecnie istotne znaczenie m.in. w sytuacji ewentualnego postępowania skargowego, gdyż skargę na działalność zespołu interdyscyplinarnego, członka zespołu interdyscyplinarnego, działalność grupy diagnostyczno-pomocowej lub członka grupy diagnostyczno-pomocowej może złożyć wyłącznie osoba objęta procedurą „Niebieskie Karty”.

Choć samo podjęcie interwencji w środowisku nie wymaga zgody ani osoby doznającej przemocy domowej, ani osoby stosującej przemoc domową, to rozpoczęcie procedury następuje z chwilą wypełnienia formularza „Niebieska Karta – A”, w  obecności pełnoletniej osoby doznającej przemocy domowej, nadal nie jest przy tym wymagana zgoda żadnej z osób objętych procedurą.

W rozporządzeniu uszczegółowiono na czym polegać mają działania interwencyjne podejmowane w celu zapewnienia bezpieczeństwa osobie doznającej przemocy domowej – poza dotychczas istniejącymi, wprowadzono m.in. możliwość zastosowania przez odpowiednie organy zakazu zbliżania się do osoby doznającej przemocy, czy nakazu opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania. Nałożony został również obowiązek, by osoba wszczynająca procedurę – czyli wypełniająca formularz „Niebieska Karta – A”, dokonała wstępnej diagnozy sytuacji w związku z zaistnieniem przemocy domowej. Wprowadzono również regulacje, dzięki którym, w przypadku osób będących w procedurze „Niebieskie Karty” niewładających językiem polskim w mowie i piśmie, głuchych, niemych lub w sytuacji wystąpienia okoliczności, które mogą mieć wpływ na zdolność rozumienia i bycie rozumianym, członkowie GDP występują z wnioskiem do ZI o zapewnienie w ramach czynności z osobą objętą procedurą tłumacza. Zespół interdyscyplinarny został zobligowany do zapewnienia udziału tłumacza, ewentualnie podjęcia innych czynności umożliwiających porozumiewanie się z osobami objętymi procedurą. Uczestniczący w czynnościach tłumacz ma – podobnie jak członkowie zespołu interdyscyplinarnego oraz grup diagnostyczno-pomocowych – obowiązek zachowania poufności wszelkich informacji i danych, które uzyska przy realizacji działań. Warto przypomnieć, że obsługę finansową zespołu interdyscyplinarnego zapewnia ośrodek pomocy społecznej, ewentualnie centrum usług społecznych.

Wprowadzona została również możliwość poszerzenia, na wniosek członków GDP – jej składu, w przypadku jeżeli wymaga tego sytuacja osób objętych procedurą, a wytypowani przez zespół interdyscyplinarny do prac w GDP przedstawiciele właściwych podmiotów, nie mogą odmówić udziału w pracach grupy.

Rozporządzenie oprócz regulacji, które określają zadania podmiotów odpowiedzialnych za realizację procedury „Niebieskie Karty” i terminów koniecznych do wypełnienia, zawiera również wzory formularzy „Niebieska Karta”, w oparciu o które prowadzi się pracę zarówno z osobą doznającą przemocy domowej, jak również z osobą tę przemoc stosującą. W tym zakresie dokonano zmian, modyfikując i upraszczając konstrukcję załączników do projektu rozporządzenia. Formularz „Niebieska Karta – A”, stanowiący załącznik nr 1 do rozporządzenia, jest wstępną diagnozą i zawiera podstawowe informacje o osobach, które doznały przemocy domowej oraz informacje dotyczące osoby, która tą przemoc stosuje. Istotną nowelizacją obowiązujących w procedurze przeciwprzemocowej regulacji zapewne jest skrócenie czasu z uprzednio obowiązujących 7 – do obecnie 5 dni roboczych, na przekazanie przez podmiot, którego przedstawiciel wszczął procedurę, formularza A do zespołu interdyscyplinarnego; ZI – niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 3 dni roboczych od otrzymania formularza – zobligowany jest do przekazania go GDP, która pierwsze posiedzenie odbywa niezwłocznie, nie później niż w terminie 5 dni roboczych od dnia jego otrzymania. Analizując obowiązujące regulacje, wskazać należy na uszczegółowienie, iż obliczając termin, należy brać pod uwagę dni „robocze”, a przestrzegając wymogów w tym zakresie grupa pierwsze posiedzenie w procedurze powinna odbyć nie później niż po upływie 13 dni roboczych od dnia wypełnienia formularza A.

Formularz „Niebieska Karta – B”, stanowiący załącznik nr 2 do rozporządzenia, jak dotychczas – otrzymuje osoba doznająca przemocy domowej, lub w przypadku przemocy wobec małoletniego – rodzic, opiekun prawny lub faktyczny albo osoba, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy domowej. Formularz B jest dokumentem dla osób doznających przemocy domowej, zawierającym definicję przemocy domowej, prawa osoby doznającej przemocy domowej, informację o miejscach i placówkach pozwalających uzyskać pomoc. Formularza B nie przekazuje się osobie stosującej przemoc domową.

Na podstawie dokonanych ustaleń oraz danych zebranych na podstawie formularza „Niebieska Karta – C”, stanowiącego załącznik nr 3 do rozporządzenia, grupa diagnostyczno-pomocowa pracuje z osobą doznającą przemocy domowej. W ramach przedmiotowych prac powołany do członkostwa w grupie diagnostyczno-pomocowej pracownik socjalny zobligowany został, by przy udziale i we współpracy z osobą doznającą przemocy opracować indywidualny plan pomocy, zgodnie z uzasadnionymi potrzebami tejże osoby.

Formularz „Niebieska Karta – D”, stanowiący załącznik nr 4 do rozporządzenia, jest natomiast narzędziem, które należy wykorzystać do pracy z osobą stosującą przemoc domową i zawiera przede wszystkim zestaw możliwych do wykorzystania działań w celu zatrzymania przemocy domowej. Ustawowo to do zadań funkcjonariusza Policji powołanego do grupy diagnostyczno-pomocowej należy praca z osobą stosującą przemoc domową.

W przypadku niepotwierdzenia informacji o stosowaniu przemocy domowej grupa diagnostyczno-pomocowa odstępuje od dalszych działań, co jest dokumentowane w formie pisemnej – protokole, zawierającym m.in. opis podjętych działań oraz okoliczności uzasadniające odstąpienie od ich kontynuacji. Protokół ten należy w ciągu 7 dni roboczych od dnia sporządzenia przekazać do ZI, a o fakcie odstąpienia od dalszych działań zawiadomić osoby objęte procedurą. Analogicznie członkowie GDP postępują w przypadku zakończenia czynności w ramach procedury „Niebieskie Karty”.

Zgodnie z nowopowstałym ustawowym wymogiem wobec osób objętych procedurą „Niebieskie Karty” przez okres 9 miesięcy po zakończeniu procedury, prowadzone są działania monitorujące. Działania te podejmuje grupa diagnostyczno-pomocowa, a polegają one w szczególności na analizie i ocenie sytuacji osób, wobec których była prowadzona procedura „Niebieskie Karty”, składaniu wizyt sprawdzających stan bezpieczeństwa w związku z zakończoną procedurą, poradnictwie i udzielaniu wsparcia. Nie jest to jednak zamknięty katalog dopuszczalnych działań – w związku z czym mogą być to również inne możliwe do realizacji przez właściwe osoby, instytucje, czy organy czynności, a określenie ich rodzaju, formy oraz sposobu realizacji należy do zadań grupy diagnostyczno-pomocowej. Niewątpliwie ułatwieniem realizacji działań monitorujących jest dopuszczenie możliwości ich prowadzenia monitorujących za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej umożliwiających porozumiewania się na odległość (np. telefon, Internet).

Więcej informacji dotyczących procedury Niebieskiej Karty, przemocy w rodzinie można uzyskać pod poniższym linkiem:

https://www.niebieskalinia.info/index.php/przemoc-w-rodzinie

Wzory dokumentów do pobrania:

https://www.niebieskalinia.info/index.php/zadania-sluzb/424-wzory-dokumentow-do-pobrania